Όσο έξυπνος, μορφωμένος και δημιουργικός και εάν είναι κάποιος, δεν θα είναι σε θέση να προσφέρει πολλά ενόσω δεν συγκεντρώνεται και δεν δίνει το βαθμό της προσοχής, που απαιτείται για την επίλυση των προβλημάτων που τίθενται μπροστά του.
Η συγκέντρωση και προσοχή είναι πολύπλοκες νοητικές διεργασίες. Απαιτούν τη δυνατότητα διείσδυσης στη λεπτομέρεια χωρίς να χάνεται η κατανόηση και αντίληψη της σχέσης της με τη γενικότερη, συνολική εικόνα του προβλήματος.
Η προσοχή είναι η βάση της πυραμίδας των νοητικών ικανοτήτων. Η ενίσχυση της δυνατότητας προσοχής, προωθεί και ενδυναμώνει όλες τις άλλες ικανότητες.
Δυστυχώς δεν υπάρχει μια μαγική λύση για να έχει κάποιος καλύτερη δυνατότητα προσοχής και συγκέντρωσης που είναι θεμελιώδη στοιχεία για την επιτυχία και ανέλιξη. Όμως υπάρχουν τρόποι να μεγιστοποιεί την απόδοση των δυνατοτήτων με τις οποίες τον έχει προικίσει η φύση και του έχει προσφέρει η ανατροφή και εκπαίδευση του.
Η ντοπαμίνη
Το επίπεδο διέγερσης και προσοχής του εγκεφάλου, ελέγχεται βασικά από δύο νευροδιαβιβαστές, τη ντοπαμίνη και τη νοραδρεναλίνη.
Η ντοπαμίνη συμβάλλει σε μια πιο έντονη, επίμονη προσήλωση σε ένα στόχο. Η νοραδρεναλίνη διευκολύνει μια κατάσταση προσεκτικής επαγρύπνησης για του τι συμβαίνει προς τα έξω, στο περιβάλλον του ατόμου.
Η ντοπαμίνη ενδυναμώνει την προσοχή και συγκέντρωση. Οτιδήποτε μπορεί να αυξάνει τα επίπεδα ντοπαμίνης στον εγκέφαλο, συμβάλλει στην ενίσχυση του χρόνου αδιάσπαστης προσοχής και συγκέντρωσης.
Ο καλύτερος τρόπος ενδυνάμωσης του συστήματος των νευροδιαβιβαστών για καλύτερη προσοχή και συγκέντρωση είναι η ξεκούραση, ο καλός ύπνος, η υγιεινή διατροφή πλούσια σε υδατάνθρακες αργής απελευθέρωσης (ζυμαρικά, ρύζι).
Υπάρχουν και φαρμακευτικές ουσίες, όπως οι αμφεταμίνες και η μεθυλφαινιδάτη (Ritalin) που πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο μετά από ιατρική συμβουλή σε καταστάσεις που μια παθολογική διαταραχή επιβάλλει τη χρήση τους.
Η μεθυλφαινιδάτη χρησιμοποιείται σε παιδιά με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής με υπερκινητικότητα. Πρόκειται για μακροχρόνια διαταραχή της παιδικής ηλικίας, με μεγάλη συχνότητα και σημαντικές συνέπειες στην καθημερινή ζωή. Χαρακτηρίζεται από αυξημένη κινητικότητα, παρορμητικότητα, έλλειψη συγκέντρωσης και προσοχής. Η νοημοσύνη των παιδιών με το πρόβλημα είναι συνήθως φυσιολογική.
Η καφεΐνη επίσης βοηθά το έργο των νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο όπως η ντοπαμίνη, για καλύτερη προσοχή και συγκέντρωση. Παράλληλα όταν το αντικείμενο που απασχολεί το άτομο είναι του ενδιαφέροντος του, η συγκέντρωση που επιτυγχάνεται είναι ψηλότερου βαθμού.
Οι περισπασμοί
Έρευνες έχουν δείξει ότι στο χώρο εργασίας, κάποιος που βρίσκεται σε μια βαθιά συγκέντρωση για ένα θέμα, όταν το διακόψουν για παράδειγμα με ένα τηλεφώνημα, χρειάζονται περίπου 15 λεπτά για να μπορέσει να επανέλθει στο ίδιο επίπεδο βαθιάς συγκέντρωσης.
Είναι λοιπόν κατανοητό ότι με μερικούς τέτοιους περισπασμούς και διακοπές την ημέρα, ένα μεγάλο μέρος του πολύτιμου εργασιακού χρόνου, χάνεται.
Η ηχορύπανση είναι σοβαρός περισπασμός που μειώνει την προσοχή και συγκέντρωση. Ακόμη και θόρυβοι όπως αυτοί του ψυγείου, μπορεί να συμβάλλουν στην αλλαγή κατεύθυνσης της σκέψης.
Η μουσική μπορεί να βοηθά όταν πρόκειται για κομμάτια που γνωρίζει το άτομο, που είναι απαλά και προτιμότερο χωρίς λόγια. Η μουσική μπορεί να είναι χρήσιμη και για την επικάλυψη άλλων θορύβων βάθους.
Υπάρχουν επίσης και νοητικές τεχνικές για την αντιμετώπιση των περισπασμών. Μια τεχνική που όσο απλή και εάν φαίνεται εντούτοις είναι αποτελεσματική, είναι εκείνη της αναγνώρισης του ότι οι σκέψεις πάνε αλλού με ταυτόχρονη αυθυποβολή για επάνοδο στο αντικείμενο προσοχής.
Για παράδειγμα όταν κάποιος καταλάβει ότι αντί να συγκεντρώνεται το μυαλό του πάει ξαφνικά αλλού, τότε μπορεί να λέει στον εαυτό του, να σταματήσει αμέσως και να συγκεντρωθεί στο θέμα του. Η τεχνική αυτή όταν γίνει συνήθειο, αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για την επίτευξη καλύτερης συγκέντρωσης.
Ο ύπνος
Δεν πρέπει ποτέ να υποτιμούμε τη δύναμη του ύπνου. Η παραβίαση των αναγκών σε ύπνο του εγκεφάλου μας, μπορεί να μας παίξει άσχημα παιχνίδια.
Δεν είναι λίγα αυτά που επηρεάζονται σοβαρά λόγω στέρησης ύπνου. Οι νοητικές ικανότητες, το IQ, μειώνονται. Η ετοιμότητα, η συγκέντρωση, η προσοχή, η μνήμη, η μάθηση, οι δυνατότητες προγραμματισμού και επίλυσης προβλημάτων, υποβιβάζονται σοβαρά σε καταστάσεις στέρησης ύπνου.
Ένα ακραίο παράδειγμα που δείχνει το μέγεθος απώλειας των ικανοτήτων λόγω αϋπνίας, είναι το ότι σε άτομα που δεν κοιμήθηκαν για 21 συνεχόμενες ώρες, οι πνευματικές ικανότητες βαθμολογούνται ισοδύναμες με αυτές ανθρώπου που νομικά θεωρείται μεθυσμένος.
Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και σε αυτούς που για δύο τρεις νύκτες πάνε αργά στο κρεβάτι και ξυπνούν νωρίς το πρωί στερώντας έτσι από τον εαυτό τους πολύτιμες ώρες ύπνου.
Ευτυχώς σε αυτούς που στερούνται ύπνο, έστω και λίγες ώρες στην αγκαλιά του Ορφέα, είναι σε θέση να τους επιτρέπουν να αποδίδουν καλύτερα σε δουλειές που πρέπει να γίνουν ή ακόμη σε εξετάσεις.
Κατά τη διάρκεια του ύπνου, ο εγκέφαλος οργανώνει τις πληροφορίες, αποκτά και βελτιώνει νέες δεξιότητες. Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που ο ύπνος προσφέρει τη λύση σε σοβαρά προβλήματα.
Φαίνεται ότι στον ύπνο, η αναδιοργάνωση και επεξεργασία των πληροφοριών που συλλέγονται από το άτομο κατά τις δραστηριότητες του ή κατά την εκμάθηση νέων πραγμάτων, επιτρέπει καλύτερη μάθηση και απόκτηση νέων ικανοτήτων.
Η δύναμη του καλού ύπνου έχει αποδειχθεί για πολλούς τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας όπως στην επίλυση προβλημάτων, εκμάθηση μουσικών οργάνων, οδήγηση αυτοκινήτων, απομνημόνευση, μάθηση παιγνιδιών. Μετά από μαθήματα, ένας ύπνος συμβάλλει καλύτερα στην αφομοίωση γνώσεων.
Συνοπτικά βλέπουμε ότι με μερικές απλές μεθόδους, είναι δυνατό να μεγιστοποιήσουμε τις δυνατότητες προσοχής και συγκέντρωσης τις οποίες μας χάρισε η φύση, μας καλλιέργησε η ανατροφή, η οικογένεια, το σχολείο και η γενικά η εκπαίδευση μας.
Η έμπρακτη εφαρμογή των βασικών αυτών αρχών, μπορεί να συμβάλλει σε μια καλύτερη απόδοση μας και κατάκτηση νέων στόχων.
