Δυστυχώς οι διάφορες στατιστικές μελέτες σχετικά με την υγεία στην Ελλάδα δείχνουν ότι αρκετές σοβαρές ασθένειες επιλέγουν κατά κόρον τις γυναίκες
Η οστεοπόρωση, τα αυτοάνοσα νοσήματα, η χολολιθίαση, η κατάθλιψη, ο καρκίνοs του μαστού και τα εγκεφαλικά επεισόδια «προτιμούν» τις γυναίκες από τους άνδρες. Οι επιστήμονες υποθέτουν ότι σημαντικό ρόλο παίζουν οι γυναικείες ορμόνες, ενώ στην οστεοπόρωση φαίνεται να συνδράμει ο μικρότερος σκελετός των γυναικών και στην κατάθλιψη οι κοινωνικοί παράγοντες. Εντούτοις, οι ειδικοί δεν γνωρίζουν ακόμα ποιοι άλλοι λόγοι επιβαρύνουν το γυναικείο φύλο για την εμφάνιση αυτών των νοσημάτων.
Βέβαια, το προσδόκιμο επιβιώσεως στις γυναίκες (82 χρόνια στις Ελληνίδες) είναι πάντα υψηλότερο από εκείνο των ανδρών (77 χρόνια στους Έλληνες), κυρίως επειδή οι καρδιοπάθειες είναι πάντα λιγότερο συχνές στις γυναίκες – ακόμα και μετά την εμμηνόπαυση και την απώλεια των προστατευτικών ορμονών.
Ορμόνες και αντισυλληπτικά
Δεν γνωρίζουμε γιατί ορισμένες ασθένειες είναι πιο συχνές στις γυναίκες. Πιθανώς, οι ορμόνες να προκαλούν διαφορετική ανοσολογική απόκριση και ίσως το γεγονός ότι οι γυναίκες έχουν δύο χρωματοσώματα Χ έναντι ενός των ανδρών να έχει κάποια σχέση.
Οι ορμόνες μετά την εμμηνόπαυση αυξάνουν κατά 20%-50% τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού. Γι΄ αυτό, μην παίρνετε ορμόνες, παρά μόνο για βραχύ χρονικό διάστημα και εάν υπάρχει σοβαρή ένδειξη. Η λήψη ορμονών μετά την εμμηνόπαυση αυξάνει και τον κίνδυνο για καρκίνο των ωοθηκών. Παράλληλα, η ορμονοθεραπεία δεν προφυλάσσει από τα καρδιαγγειακά επεισόδια, όπως νομίζαμε παλαιότερα.
Αντίθετα, τα αντισυλληπτικά χάπια προστατεύουν τις γυναίκες!
Τα αντισυλληπτικά χάπια προστατεύουν από τον καρκίνο των ωοθηκών και μειώνουν μάλιστα τον κίνδυνο εφ΄ όρου ζωής. Τα σύγχρονα αντισυλληπτικά προστατεύουν και από τον καρκίνο του ενδομητρίου, αν και δεν είμαστε σίγουροι εάν αυτή η προστασία διαρκεί εφ΄ όρου ζωής. Αυξάνουν βέβαια λίγο (κατά 5%) τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού, αλλά μόνο για όσο χρόνο τα παίρνει η γυναίκα.
Ο καρκίνος του ενδομητρίου, ο σακχαρώδης διαβήτης και η χολοκυστοπάθεια είναι ασθένειες της παχυσαρκίας, ενώ το περιττό βάρος μετά την εμμηνόπαυση αυξάνει τον κίνδυνο και για καρκίνο του μαστού.
Το αλκοόλ προστατεύει από τη στεφανιαία νόσο, αλλά σχετίζεται με τον καρκίνο του μαστού. Γι΄ αυτό, όχι πάνω από ένα ποτήρι την ημέρα.
Εγκεφαλικά επεισόδια
Τέλος, οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την υπέρταση: Στην Ελλάδα έχουμε δυσανάλογα πολλά εγκεφαλικά επεισόδια και ο πιθανότερος λόγος είναι η αρτηριακή υπέρταση. Συχνά είναι μάλιστα τα αιμορραγικά εγκεφαλικά επεισόδια στις γυναίκες κάτω των 50 χρόνων. Να ελέγχετε λοιπόν τακτικά την πίεσή σας (είναι εύκολο και ανέξοδο) και να παίρνετε, εάν χρειάζεται, φάρμακα. Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν θαυμάσια αντιυπερτασικά φάρμακα.
Κατάθλιψη
Εντυπωσιακές είναι οι στατιστικές μελέτες που δείχνουν ότι η κατάθλιψη στις γυναίκες είναι δυο φορές περίπου πιο συχνή σε σχέση με τους άνδρες.
Μέχρι την εφηβεία, αγόρια και κορίτσια μοιράζονται σχεδόν εξ ίσου τις πιθανότητες για κατάθλιψη. Από την ηλικία όμως των 15 χρόνων, οι πιθανότητες όσον αφορά τα κορίτσια διπλασιάζονται. Ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι οι κυκλικές αλλαγές στις μεταβολές των οιστρογόνων, της προγεστερόνης και των άλλων ορμονών κάθε μήνα μπορεί να επιδρούν στις χημικές ουσίες του εγκεφάλου που ελέγχουν τη διάθεση, όπως είναι η σεροτονίνη.
Οι μεγάλες ορμονικές αλλαγές κατά την εγκυμοσύνη, μαζί με τις αλλαγές που αυτή συνεπάγεται στην εργασία και στις σχέσεις της γυναίκας, επηρεάζουν την ψυχική διάθεση και σε ορισμένες περιπτώσεις πυροδοτούν την κατάθλιψη. Επίσης, οι αποβολές, οι ανεπιθύμητες κυήσεις ή η στειρότητα μπορεί να οδηγήσουν σε κατάθλιψη.
Οι μισές άλλωστε γυναίκες μετά τον τοκετό αισθάνονται θλίψη και ευερεθιστότητα και σε ορισμένες περιπτώσεις εμφανίζουν τη λεγόμενη επιλόχεια κατάθλιψη. Αυτή σχετίζεται τόσο με τις μεγάλες ορμονικές διακυμάνσεις όσο και με μια υποκείμενη προδιάθεση για κατάθλιψη.
Ο κίνδυνος για κατάθλιψη στις γυναίκες αυξάνεται κατά τη μετάβαση στην εμμηνόπαυση, στο στάδιο που ονομάζεται περιεμμηνοπαυσική περίοδος, κατά το οποίο σημειώνονται μεγάλες διακυμάνσεις των ορμονικών επιπέδων. Οι πιθανότητες για κατάθλιψη μεγαλώνουν και κατά την έναρξη της εμμηνόπαυσης ή και έπειτα απ΄ αυτήν. Αυτές είναι περισσότερες για τις γυναίκες που δεν κοιμούνται καλά ή για όσες έχουν ήδη ιστορικό κατάθλιψης.
Έρευνες δείχνουν ότι οι γυναίκες που ασκούνται εμφανίζουν σπανιότερα κατάθλιψη.
Οστεοπόρωση
Η οστεοπόρωση προσβάλλει μία στις τρεις γυναίκες άνω των 50 χρόνων, έναντι ενός στους δέκα άνδρες ίδιας ηλικίας.
Η αναλογία γυναικών με οστεοπόρωση προς άνδρες με την ίδια νόσο είναι 1:5. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι 800.000 γυναίκες έχουν ήδη ένα οστεοπορωτικό κάταγμα, ενώ 1.200.000 Ελληνίδες εμφανίζουν παθολογικά χαμηλή οστική πυκνότητα και είναι υποψήφιες για ένα μελλοντικό τέτοιο δυσάρεστο συμβάν.
Οι κύριοι λόγοι για τους οποίους οι γυναίκες έχουν χαμηλότερη οστική πυκνότητα και εμφανίζουν μεγαλύτερη συχνότητα οστεοπορωτικών καταγμάτων, είναι πρώτον η απώλεια σε σχετικά νέα ηλικία (για τα σημερινά δεδομένα) της βασικής αναβολικής ορμόνης τους, των οιστρογόνων, και δεύτερον η “ελαττωματική” γεωμετρία των οστών τους.
Συγκεκριμένα, οι γυναίκες έχουν μικρότερο σκελετό- τόσο σε μήκος όσο και σε πλάτος των οστών- σε σχέση με τους άνδρες. Οι μειωμένες διαστάσεις των οστών των γυναικών οδηγούν σε αυξημένη ευθραυστότητά τους.
Αυτοάνοσα νοσήματα
Τα περισσότερα αυτοάνοσα συστηματικά νοσήματα εμφανίζονται κυρίως σε γυναίκες, με αναλογία που φθάνει πολλές φορές το 10: 1 σε σχέση με τους άνδρες.
Ειδικότερα ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος εμφανίζεται κυρίως σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Οι ορμονικοί παράγοντες διαδραματίζουν μάλλον σημαντικό ρόλο.
Σε πειραματόζωα που εμφανίζουν αυθόρμητα εικόνα που μοιάζει με αυτήν του συστηματικού ερυθηματώδους λύκου έχει παρατηρηθεί ότι η νόσος συναντάται κατά κύριο λόγο στα θηλυκά και ότι η ανάπτυξή της επιβραδύνεται ύστερα από χορήγηση ανδρογόνων. Πάντως δεν γνωρίζουμε πλήρως τον ακριβή μηχανισμό δράσης των ορμονών, τόσο στην πρόκληση όσο και στην εκδήλωση της νόσου.
Η σκλήρυνση κατά πλάκας εμφανίζεται δύο φορές πιο συχνά στις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες, ενώ η νόσος του Graves – η οποία αποτελεί την πιο συχνή αιτία υπερθυρεοειδισμού – προσβάλλει επίσης πιο συχνά τις γυναίκες. Η συχνότητα εμφάνισης της ρευματοειδούς αρθρίτιδας είναι κατά δύο έως τρεις φορές μεγαλύτερη στις γυναίκες απ΄ ό,τι στους άνδρες. Και το σύνδρομο Sjorgen- κατά το οποίο τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος στρέφονται κατά των εξωκρινών αδένων που παράγουν δάκρυα και σάλιο- είναι κατ΄ εξοχήν νόσος των γυναικών (οι γυναίκες εμφανίζουν τη νόσο συχνότερα από τους άνδρες σε αναλογία 9:1).
Οι γυναικείοι καρκίνοι
Ο καρκίνος του μαστού αποτελεί τον πιο συχνό γυναικείο καρκίνο (προσβάλλει μία στις επτά γυναίκες, έναντι ενός στους εκατό άνδρες).
Ο καρκίνος των ωοθηκών αποτελεί τον τέταρτο πιο συχνό καρκίνο στις γυναίκες, με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας να ακολουθεί στην πέμπτη θέση και τον καρκίνο του ενδομητρίου στην έβδομη.
Προληπτικό έλεγχο (screening) έχουμε μόνο για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, με το Παπ-τεστ και τελευταία με το ΗΡV-DΝΑ τεστ, γιατί ο καρκίνος αυτός δημιουργείται από προκαρκινικές αλλοιώσεις. Γι΄ αυτό και η συχνότητα εμφάνισης αυτού του είδους καρκίνου μειώνεται όπου εφαρμόζεται ευρέως το Παπ-τεστ. Σήμερα, διαθέτουμε επίσης το εμβόλιο κατά των στελεχών 16 και 18 των ΗΡV ιών, που προκαλούν τις προκαρκινικές αλλοιώσεις. Το εμβόλιο πρέπει να κάνουν οι γυναίκες ηλικίας από 13 έως 26 χρόνων, που δεν έχουν μολυνθεί ήδη από τα στελέχη αυτά.
Τα πράγματα δεν είναι τόσο καλά στους καρκίνους του μαστού, των ωοθηκών και του ενδομητρίου, όπου δεν υπάρχει ουσιαστικά η δυνατότητα πρόληψης. Γι΄ αυτό οι γυναίκες δεν πρέπει να αμελούν τις εξετάσεις, δηλαδή τη μαστογραφία, την αυτοεξέταση των μαστών, το διακολπικό υπερηχογράφημα ωοθηκών και το υπερηχογράφημα μήτρας για διαπίστωση τυχόν πάχυνσης του ενδομητρίου.
