Η ρίζα των τεύτλων, όπως ονομάζονται επισήμως τα παντζάρια, χρησιμοποιείται για θεραπευτικούς λόγους από την αρχαιότητα. Οι αρχαίοι Ρωμαίοι, για παράδειγμα, κατανάλωναν τα παντζάρια για να θεραπευτούν από πυρετούς και δυσκοιλιότητα. Στο Μεσαίωνα, οι Ευρωπαίοι τα χρησιμοποιούν για την αντιμετώπιση ασθενειών που σχετίζονται με το αίμα και την πέψη. Η κινεζική ιατρική, από την αρχαιότητα έως και σήμερα, συνιστά τα παντζάρια σε άτομα που πάσχουν από καρδιαγγειακές παθήσεις.
Όπως και σε πολλά πολύχρωμα λαχανικά, έτσι και στα παντζάρια, οι ευεργετικές τους ιδιότητες κρύβονται στις ενώσεις που εμπεριέχουν. Πιο συγκεκριμένα έχουν σε σημαντικές συγκεντρώσεις από τις εξής:
Βετανίνη – Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί τα παντζάρια είναι κόκκινα; Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι είναι μία από τις μεγαλύτερες πηγές βετανίνης, μιας κόκκινης-βιολετί χρωστικής με αποδεδειγμένες ιδιότητες που καταπολεμούν νόσους. Για παράδειγμα, μια μελέτη του 2011 που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Anti-Cancer Agents in Medicinal Chemistry διαπίστωσε ότι τόσο η δοξορουβικίνη (ένα δημοφιλές φάρμακο κατά του καρκίνου που χρησιμοποιείται σε φάρμακα όπως αδριαμυκίνη) και το εκχύλισμα κόκκινων τεύτλων παρουσίασαν χημειοπροληπτική επίδραση στον ανθρώπινο καρκίνο μαστού και στις κυτταρικές σειρές του προστάτη, που οφείλεται στις υψηλές συγκεντρώσεις βετανίνης.
Βεταϊνη – Μια άλλη ένωση που βρέθηκε στα τεύτλα, η βεταϊνη, είναι γνωστή για την ενίσχυση της ηπατικής λειτουργίας. Σε μια νέα μελέτη του περιοδικού Amino Acids, τον Ιανουάριο του 2015, βρέθηκε ότι οι αρουραίοι που τράφηκαν με δίαιτα πλούσια σε λιπαρά, ενισχυμένα με βεταϊνη, παρουσίασαν μειωμένη συσσώρευση λίπους στο ήπαρ, και βελτιωμένο μεταβολισμό των λιπιδίων, σε σύγκριση με αρουραίους που τράφηκαν με δίαιτα ελέγχου ή με δίαιτα υψηλή σε λιπαρά διατροφή, χωρίς συμπληρώματα βεταΐνης. Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν ότι τα παντζάρια μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της μη αλκοολικής λιπώδους νόσου του ήπατος, μια κοινή, αλλά αναστρέψιμη κατάσταση του ήπατος που συνδέεται από υπερβολικό σωματικό βάρος.
Νιτρικά άλατα – Αν και τα νιτρικά άλατα έχουν αποκτήσει μια αρνητική φήμη τα τελευταία χρόνια, λόγω της σύνδεσής τους με αλλαντικά και άλλα επεξεργασμένα τρόφιμα, φυσικά απαντώμενα νιτρικά – βρίσκονται στα λαχανικά όπως το σπανάκι, ραπανάκια και τα παντζάρια – έχουν ουσιαστικά θεραπευτικά οφέλη όταν καταναλώνονται με μετριοπάθεια. Για παράδειγμα, μια μελέτη που διεξήχθη από ερευνητές του Baker Heart and Diabetes Institute στη Μελβούρνη της Αυστραλίας, διαπίστωσε ότι οι εθελοντές που κατανάλωναν χυμό τεύτλων παρουσίασαν σημαντική μείωση της αρτηριακής πίεσης, σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου. Ο επικεφαλής ερευνητής, Leah Coles, αποδίδει αυτό το αποτέλεσμα σε υψηλές συγκεντρώσεις των διατροφικών νιτρικών στον χυμό τους.
Οι ευεργετικές ιδιότητες των παντζαριών δεν σταματούν μόνο εδώ. Ένα φλιτζάνι ωμά παντζάρια, για παράδειγμα, μας τροφοδοτεί με περίπου 37% της συνιστώμενης ημερήσιας δόσης (ΣΗΔ) φολικού οξέος, το 22% μαγγανίου και 13% κάλιου. Τα τεύτλα είναι επίσης γεμάτα με διαλυτές και αδιάλυτες ίνες, καθιστώντας τα κατάλληλα για τη θεραπεία της δυσκοιλιότητας και ως μέρος μιας δίαιτας απώλειας βάρους.
Είναι σημαντικό να μαγειρεύονται τα παντζάρια σε χαμηλές θερμοκρασίες, ώστε να μην καταστρέφονται τα θρεπτικά τους συστατικά. Ο καλύτερος τρόπος είναι σε ήπιο ατμό, για περίπου 15 λεπτά, χρόνος αρκετός για να είναι εύγευστα, διατηρώντας, παράλληλα, όλες τις θρεπτικές τους ιδιότητες.
