Η αγαπημένη μας γιαγιά, ή ο λατρεμένος μας παππούς, δεν ζει πια ανάμεσά μας. Πόσο δύσκολο είναι να το εξηγήσουμε αυτό σε ένα μικρό παιδί;
Ο θάνατος ενός μέλους της οικογένειας επηρεάζει τους ανθρώπους με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους, ενώ η επεξεργασία και η αποδοχή της απώλειας είναι μια σύνθετη ψυχολογική διαδικασία που απαιτεί χρόνο και σωστή υποστήριξη.
Πολύ συχνά ερχόμαστε αντιμέτωποι με γονείς παιδιών που βιώνουν την απώλεια ενός αγαπημένου παππού ή γιαγιάς και οι οποίοι ζητούν τη βοήθειά μας καθώς δυσκολεύονται να μιλήσουν στα παιδιά τους για τον θάνατο, ανησυχώντας ότι ενδεχομένως θα τα ανησυχήσουν, ή θα τους δώσουν λανθασμένες και ελλιπείς πληροφορίες που πιθανώς να τα μπερδέψουν και να προκαλέσουν επιπλέον σύγχυση.
Επιπρόσθετα, καθώς ο θάνατος αποτελεί μια αφηρημένη έννοια που είναι δύσκολο να γίνει κατανοητή, τα παιδιά συχνά δυσκολεύονται να κατανοήσουν ότι το άτομο που έχει πεθάνει δεν θα επιστρέψει ή ακόμη και τον λόγο για τον οποίο αδυνατεί να επιστρέψει. Έπειτα, λόγω του εγωκεντρικού σταδίου σκέψης που χαρακτηρίζει την προσχολική ηλικία, τα παιδιά συχνά δυσκολεύονται να κατανοήσουν τη θέση και τα συναισθήματα του άλλου και ενδεχομένως να αναρωτιούνται λ.χ. “Γιατί η μαμά κλαίει συνεχώς;”.
Βοηθώντας το παιδί μας να επεξεργαστεί την απώλεια
1. Είναι σημαντικό να χρησιμοποιούμε απλή, ακριβή και ξεκάθαρη γλώσσα όταν μιλάμε στο παιδί για τον θάνατο και απαντούμε σε ερωτήσεις που πιθανόν να έχει.
2. Προσαρμόζουμε τις απαντήσεις μας στο ηλικιακό στάδιο στο οποίο βρίσκεται το παιδί μας. Μπορούμε να αρχίσουμε εξηγώντας απλά στο παιδί, ότι ο παππούς/γιαγιά πέθανε και πως αυτό σημαίνει ότι το σώμα του/της σταμάτησε να λειτουργεί, επομένως δεν θα μπορέσει να μιλήσει, να φάει αλλά ούτε να νιώσει πόνο και ότι δεν θα μπορέσει να τον/την δει ξανά.
3. Αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε εκφράσεις που περιλαμβάνουν μεταφορικό λόγο όπως λ.χ. Ο παππούς/ η γιαγιά <<έφυγε>> ή <<κοιμήθηκε>>, καθώς τα παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας συχνά αδυνατούν να καταλάβουν τον μεταφορικό λόγο, ερμηνεύοντας κυριολεκτικά τις απαντήσεις μας. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω ερμηνειών, συχνά τα παιδιά περιμένουν ότι ο παππούς/ η γιαγιά θα γυρίσουν κάποια στιγμή, γεγονός που επιφέρει επιπλέον άγχος και ενισχύει τα συναισθήματα ματαίωσης.
Άλλοτε, τα παιδιά ενδεχομένως να εμφανίσουν διαταραχές στον ύπνο τους, καθώς φοβούνται ότι εάν κοιμηθούν, μπορεί να πεθάνουν όπως ο παππούς ή γιαγιά.
4. Επίσης, είναι σημαντικό να διατηρούμε την καθημερινή ρουτίνα του παιδιού όπου είναι εφικτό, καθώς με αυτό τον τρόπο βοηθάμε το παιδί να ανακουφίσει το στρες και το άγχος του.
5. Το παιχνίδι αποτελεί ένα εξαιρετικό μέσο για να βοηθήσουμε το παιδί να κατανοήσει την απώλεια του παππού/ η της γιαγιάς, και να εκφράσει έντονα και δυσάρεστα συναισθήματα. Συγκεκριμένα, μπορούμε να εξηγήσουμε τον κύκλο της ζωής, χρησιμοποιώντας φιγούρες ζωών που γεννιούνται, ωριμάζουν και στο τέλος πεθαίνουν.
6. Εξαιρετικά βοηθητική στην κατανόηση της δύσκολης και αφηρημένης έννοιας του θανάτου είναι και η οπτικοποίηση. Μέσα από την χρήση παιδικών ταινιών και παραμυθιών, βοηθούμε τα παιδιά μας να εξοικειωθούν με τη φυσιολογική, και μη αναστρέψιμη φύση του θανάτου ενός αγαπημένου προσώπου.
7. Η βιωματική κατανόηση είναι επίσης εξαιρετικά βοηθητική. Οργανώνοντας επισκέψεις σε μέρη όπου το παιδί είχε ευχάριστες αναμνήσεις από τον παππού ή την γιαγιά που απεβίωσε ή κοιτάζοντας άλμπουμ με φωτογραφίες βοηθούν την καλύτερη κατανόηση και την έκφραση των συναισθημάτων.
Τέλος, είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως όλα τα παραπάνω αποτελούν γενικούς κανόνες, που πρέπει να προσαρμόζονται στις ιδιαίτερες συνθήκες και το επίπεδο γνωστικής και συναισθηματικής ανάπτυξης του κάθε παιδιού.
Ιωάννα Φαντζίκη, Συμβουλευτική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
