Υπάρχει τρόπος για να το προβλέψεις αρκετά νωρίς ώστε, αν θέλεις, να το αποφύγεις.
Όπως όταν κάποιος αρρωσταίνει θέλουμε να μαθαίνουμε όλες τις λεπτομέρειες ώστε να ξέρουμε τι να αποφύγουμε για να μη συμβεί και σ’ εμάς, έτσι και ο πιο εύκολος τρόπος για να προστατέψουμε το γάμο μας είναι να μελετήσουμε τι δεν πήγε καλά σ’ εκείνους τους δεσμούς που απέτυχαν.
Αυτή είναι η αρχή με την οποία δουλεύει εδώ και πάνω από 40 χρόνια ο καταξιωμένος Αμερικανός ψυχοθεραπευτής Τζον Γκότμαν. Μελετά, κάνει πειράματα και συζητάει με ζευγάρια σε διάφορες φάσεις της σχέσης τους για να καταλήξει σε συμπεράσματα για το πώς δουλεύει και πότε αποτυγχάνει ο γάμος. Σε μια τέτοια μελέτη 130 νέα ζευγάρια πέρασαν από το ονομαζόμενο Love Lab του Γκότμαν στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον για να εξεταστούν κάτω από το μικροσκόπιο της ομάδας του ερευνητή, με σκοπό να καταλήξει σ’ αυτά τα έξι αδιάψευστα σημάδια που δείχνουν ότι, αν μείνει αφρόντιστος, ο γάμος θα καταλήξει σε διαζύγιο.
1. Η κακή αρχή είναι το ήμισυ του τέλους
Δε μιλάμε μόνο για την αρχή του γάμου και τις λάθος συνθήκες οι οποίες ενδεχομένως δημιούργησαν ένα στραβό μονοπάτι που δεν ισιώνει με τίποτα, αλλά και για πιο καθημερινά πράγματα, όπως οι διαφωνίες του ζευγαριού. Σύμφωνα με την έρευνα του Γκότμαν, όταν η διαφωνία είναι από την αρχή της ένας καβγάς με αλληλοκατηγορίες, σαρκασμό και ανεξέλεγκτο θυμό, τότε θα καταλήξει σίγουρα άσχημα. Κι αυτή η άσχημη γεύση που σου μένει όταν δεν τα έχεις βρει σωστά με τον άλλο είναι που σε συνοδεύει σε όλους τους τομείς της σχέσης. Για να μη χάνετε χρόνο άδικα, οι στατιστικές λένε ότι στο 96% των περιπτώσεων τα πρώτα τρία λεπτά του τσακωμού είναι ενδεικτικά του πώς θα καταλήξει.
2. Οι τέσσερις καβαλάρηδες
Σε μια αναφορά στους τέσσερις καβαλάρηδες της Αποκάλυψης, ο Γκότμαν χτυπάει τον κώδωνα του κινδύνου όταν βλέπουμε να πλησιάζουν –με την ακόλουθη σειρά– τέσσερα αρνητικά χαρακτηριστικά της σχέσης: η κριτική, η περιφρόνηση, η άμυνα και η διακοπή της επικοινωνίας. Ας τα πάρουμε όμως ένα ένα:
Κριτική: Ένα παράπονο εστιάζει σε συγκεκριμένο παράδειγμα, ενώ η κριτική υποδηλώνει ξεκάθαρη επίθεση στο χαρακτήρα του συντρόφου σου. Εάν μέχρι σήμερα ακολουθούσατε αυτή τη συμπεριφορά χωρίς να το καταλάβετε και θέλετε να αλλάξετε, εστιάστε στην γκρίνια και αποφύγετε την κατηγορία και τους αφορισμούς. Βοηθάει πολύ επίσης η κλασική αντιστροφή που προτείνουν οι ψυχολόγοι: να μιλάς για σένα και τα δικά σου συναισθήματα και όχι για τον άλλο και τη συμπεριφορά του.
Άμυνα: Σε πνίγει το δίκιο, αισθάνεσαι ότι ο άλλος και οι πράξεις του σε απειλούν, μπαίνεις σε άμυνα. Αν το καλοσκεφτείς όμως, η άμυνα δεν είναι παρά ακόμα ένας τρόπος για να κατηγορήσεις τον άλλο. Επιρρίπτοντάς του την ευθύνη, απαλλάσσεις τον εαυτό σου, αλλά σίγουρα δε διορθώνεις κανένα πρόβλημα μεταξύ σας. Η λύση, αν το καταλάβει κανείς έγκαιρα, είναι να αρχίσει να παίρνει το κομμάτι της ευθύνης που του αναλογεί σε κάθε διαφωνία ή πρόβλημα.
Περιφρόνηση: Αγαπημένο σπορ σε πολλά από τα σπίτια όπου μεγάλωσαν παιδιά στην Ελλάδα… Ειρωνεία, υπεροψία, κακία, μαύρο χιούμορ, επιδεικτική δυσανασχέτηση, όλα ενδείξεις ότι κάτι δεν πάει καθόλου καλά στο ζευγάρι. Και μπορεί στα ’80s οι μαμάδες μας να διάλεγαν το δρόμο της αιώνιας αποστασιοποίησης, τώρα όμως το διαζύγιο είναι απλά μία υπογραφή μακριά. Και η περιφρόνηση η εντονότερη ένδειξη ότι πλησιάζει.
Διακοπή επικοινωνίας: Ή, όπως λέγεται χαρακτηριστικά στα αγγλικά, stonewalling. Η κατάσταση κατά την οποία ο ένας “ρίχνει πόρτα” την ώρα που τσακώνεστε και κόβει στον άλλο το δικαίωμα να επικοινωνήσει, να του τα πει. Εάν συμβαίνει συχνά στη σχέση, υπάρχει τρόπος για να σταματήσει. Πριν εκραγείτε και πριν η κατάσταση γίνει μη αναστρέψιμη, πες του ότι δε νιώθεις καλά και ζήτα του ένα διάλειμμα. Είκοσι λεπτά είναι αρκετά για να επανέλθει το σώμα σου σε κατάσταση ηρεμίας, διάστημα κατά το οποίο προσπάθησε να βγάλεις κάθε σκέψη από το μυαλό σου.
3. Κατακλυσμός
Η υπερχείλιση των αρνητικών συναισθημάτων που σε κυριεύουν όταν η αρνητικότητα του συντρόφου σου είναι τόσο μεγάλη που δεν μπορείς να τη διαχειριστείς αφήνοντάς σε αβοήθητη. Αυτό που αναφέραμε για τα 20 λεπτά είναι ένας καλός τρόπος για να αντιμετωπίσεις την κατάσταση και να διαχειριστείς τα συναισθήματά σου. Θυμήσου όμως ότι υπάρχει περίπτωση να έχεις μια εγγενή τάση προς την υπερβολή. Ο εγκέφαλός σου μπορεί να ενεργοποιείται από τον κίνδυνο και να μην μπορεί να διαχειριστεί τις ευκαιρίες που σας δίνονται για εκτόνωση του δράματος. Κάνε μικρά βήματα προς την ενσυναίσθηση και τη θετική σκέψη, ώστε να μπορέσεις κάποια στιγμή να μάθεις να διαχειρίζεσαι τον κατακλυσμό των συναισθημάτων σου, πριν σε πνίξουν μαζί με το γάμο σας.
4. Όταν το σώμα μιλάει
…η λογική σιωπαίνει. Μελετώντας περαιτέρω την αντίδρασή μας στον κατακλυσμό των συναισθημάτων, ο Γκότμαν είδε ότι, όταν λέμε πως “ανεβαίνει το αίμα στο κεφάλι” μας, οι σφυγμοί μας φτάνουν μέχρι και 165/λεπτό. Οι ορμόνες μας τρελαίνονται και η αδρεναλίνη κάνει πάρτι. Όταν επιτρέπουμε να μας συμβαίνει συχνά, το μυαλό μας παύει να γνωρίζει πώς να διαχειρίζεται τέτοιες καταστάσεις με σιωπή και συζήτηση. Έτσι, τα προβλήματα συσσωρεύονται, η περιφρόνηση είναι η μόνη αντίδραση και το τέλος φτάνει γρήγορα.
5. Ταλέντο στην “επιδιόρθωση”
Για να φτάσει μια σχέση στο απροχώρητο και να μην μπορεί να βρει διέξοδο και εκτόνωση παρά μόνο στο διαζύγιο, σίγουρα χρειάζεται τους τέσσερις καβαλάρηδες, παρέα με τον κατακλυσμό και τη δυσκολία διαχείρισής του. Κι όμως, ο Γκότμαν μπορεί να προβλέψει ποια είναι αυτά τα ζευγάρια που οδεύουν προς το διαζύγιο ακόμα κι αν παρακολουθήσει μία και μόνο συζήτηση ανάμεσά τους. Πώς γίνεται αυτό; Σύμφωνα με τον ερευνητή, εάν κανείς αναλύσει μια διαφωνία ανάμεσα σε ένα ζευγάρι, μπορεί να καταλάβει το λεγόμενο “πατρόν” της σχέσης. Κι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο του πατρόν είναι το εάν οι προσπάθειες επιδιόρθωσης που κάνουν κατά τη διάρκεια ενός καβγά είναι επιτυχημένες ή όχι. Όσοι είναι πια experts στην αγάπη τους χαλαρώνουν την ένταση γρήγορα και συχνά, με πολλές και διαφορετικές τεχνικές. Σύμφωνα με τον Γκότμαν, όποια προσπάθεια αποσυμπίεσης γίνει κατά τη διάρκεια του καβγά μετράει, όσο χαζή κι αν είναι. Στη δική μου σχέση βοηθάει πάντα όταν ένας από τους δύο κοιτάξει τον άλλο με τέτοιο χαζό τρόπο, που μέσα στην ένταση θα του προκαλέσει γέλιο. Η αποφόρτιση έρχεται αμέσως, μαζί με μαλακωμένες αντιδράσεις και διάθεση για γρήγορη “επιδιόρθωση” και επανασύνδεση.
6. Κακές αναμνήσεις
Κάθε φορά που κάτι κακό μας συμβαίνει, μια άσχημη κουβέντα λέγεται ή ένας καβγάς διαρκεί τόσο που γίνεται απελπιστικός, φοβάμαι ότι δε θα μπορέσουμε να αφήσουμε τις άσχημες εμπειρίες πίσω μας για να προχωρήσουμε, ότι θα μας συνοδεύουν διαβρώνοντας τη σχέση από μέσα, σιγά σιγά. Κι όμως, αν λίγο καιρό μετά πιέσω τον εαυτό μου να θυμηθεί τι ήταν αυτό που με είχε καταρρακώσει, συνήθως δεν μπορώ να ανακαλέσω τίποτα. Αντίθετα, το μυαλό μου επιλέγει να κρατήσει τις όμορφες στιγμές και να σταθεί στην επανασύνδεση παρά στη ρήξη.
Σύμφωνα με τον Γκότμαν, αυτό είναι χαρακτηριστικό σημείο όπου κρίνεται η βιωσιμότητα ενός ζευγαριού: Στις συνεντεύξεις που κάνει με ζευγάρια, όταν η ερώτηση έχει να κάνει με την ιστορία της σχέσης, όσοι βρίσκονται σε ευτυχισμένους γάμους θυμούνται μόνο τα καλά. Το πώς είχαν ενθουσιαστεί στην αρχή ο ένας με τον άλλο, το πόσο ωραία φλέρταραν. Ακόμα κι όταν η κουβέντα φτάνει στις δύσκολες στιγμές του ζευγαριού, οι ευτυχισμένοι σύντροφοι επιλέγουν να μιλήσουν για τα προβλήματά τους με αγάπη και θαυμασμό για την ικανότητά τους να τα ξεπεράσουν. Κακές στιγμές και φάσεις περνούν όλοι. Το μυστικό, λοιπόν, σύμφωνα με τον Γκότμαν, είναι να διαχειριστείς εποικοδομητικά ό,τι σου συμβαίνει και όχι να το αφήσεις να σε παρασύρει σε ένα τέλος που δεν το έχεις καν επιλέξει.
