Η κλινική ψυχολογία υπήρξε παραδοσιακά η επιστήμη που ασχολήθηκε με τη διάγνωση, τη θεραπεία ή τουλάχιστον τη μείωση του ψυχικού πόνου και των ψυχικών διαταραχών. Όπως ήταν φυσικό, ερεύνησε ελάχιστα εκείνα τα στοιχεία που θα μπορούσα να συμβάλουν σε μια πιο πλούσια και ευτυχισμένη ζωή.
Η θετική ψυχολογία είναι ένα ρεύμα που γεννήθηκε γύρω στα 1990, με πρωτεργάτη τον Αμερικανό ψυχίατρο Martin Seligman. Χωρίς να αγνοεί τις έμφυτες δυσκολίες και τις δυσλειτουργίες της ανθρώπινης φύσης, η θετική ψυχολογία ασχολείται και ενισχύει τις δυνάμεις και τις δυνατότητες που υπάρχουν μέσα σε κάθε άνθρωπο.
Ειδικότερα μελετά και επεξεργάζεται τις συνθήκες και τις διεργασίες της καλής λειτουργίας και της ανάπτυξης της προσωπικότητας. Αντί να βλέπει αυτό που δεν πάει καλά ή πάει άσχημα, η θετική ψυχολογία δίνει προτεραιότητα στα χαρίσματα και στις δυνατότητες του ανθρώπου, με στόχο να εμπλουτίσει αυτό που πάει καλά και μπορεί να βελτιωθεί ακόμη περισσότερο.
Ας πούμε ότι αποφασίζετε να μάθετε να παίζετε τένις. Μπορείτε είτε να παρατηρείτε τον διπλανό σας, που δεν προοδεύει όσο εσείς, και να διασκεδάζετε με τα πολλά λάθη που κάνει (τα οποία καταγράφετε και προσπαθείτε να μην τα κάνετε κι εσείς), είτε παρακολουθείτε ένα μεγάλο τουρνουά, όπως το Γουίμπλεντον ή το Ρολάν Γκαρός, όπου μαθαίνετε βλέποντας τις καλύτερες πρακτικές από τους καλύτερους παίκτες. Ποιο από τα δύο διαλέγετε;
Η θετική ψυχολογία ενδιαφέρεται για τις ιδιότητες ή αρετές που υπάρχουν μέσα μας και οι οποίες λειτουργούν ως ασπίδα προστασίας από τις αρρώστιες.
Σε αυτές τις δυνάμεις, οι οποίες μπορούν να αναπτυχθούν και να μας βοηθήσουν να ζήσουμε μια πιο όμορφη ζωή, περιλαμβάνονται η αισιοδοξία, το κουράγιο, ο αλτρουισμός, η ηθική του τρόπου ζωής, η πνευματικότητα ή/και η πίστη, το χιούμορ, το άνοιγμα στον κόσμο και στους άλλους, η δημιουργικότητα, η ικανότητα συγχώρεσης, η επιμονή κ.λπ.
Μία από τις αφετηρίες της θετικής ψυχολογίας είναι η προσπάθεια να κατανοήσει τι είναι αυτά που νιώθουμε ως ευεξία και ευτυχία μέσα από την παρατήρηση των ατόμων που έχουν μια ικανοποιητική, γεμάτη, ακόμη και ευτυχισμένη ζωή, καθώς και μέσα από τον εντοπισμό των κινητήριων δυνάμεων που υπάρχουν πίσω από μια τέτοια ζωή.
Αυτές οι δυνάμεις μπορούν πράγματι να βελτιωθούν και να ενισχυθούν. Ο Martin Seligman υποστηρίζει ότι υπάρχουν τρεις βασικές «στρατηγικές» για να είναι κανείς περισσότερο ευτυχισμένος. Τα τρία κύρια συστατικά που συνδέονται με αυτές τις στρατηγικές είναι η ευχαρίστηση, η εμπλοκή και το νόημα.
Η ευχαρίστηση (η ευχάριστη ζωή)
Η ευχαρίστηση συνδέεται άμεσα με την ευεξία. Ευχάριστη ζωή σημαίνει να βιώνει κανείς θετικά συναισθήματα όσο γίνεται πιο συχνά. Είναι η αναζήτηση της απόλαυσης που συνδέεται με την επιδίωξη, τη μεγιστοποίηση και την αύξηση των θετικών συναισθημάτων, παράλληλα με την ελαχιστοποίηση του πόνου και των αρνητικών συναισθημάτων.
Η εμπλοκή (η ικανοποιητική ζωή)
Η εμπλοκή συνδέεται με την αναγνώριση των δυνάμεων και των χαρισμάτων μας προκειμένου να τα θέσουμε στην υπηρεσία μιας δραστηριότητας που έχει αξία, μας απορροφά, μας γεμίζει και μα τρέφει εσωτερικά.
Όταν εμπλεκόμαστε σε μια απαιτητική και συναρπαστική δραστηριότητα (στην εργασία, στην οικογενειακή ζωή, στον δημόσιο βίο κ.λπ.) όπου αξιοποιούνται οι ικανότητές μας, δοκιμάζουμε ένα ισχυρό αίσθημα ικανοποίησης και αυτοπραγμάτωσης. Η ευεξία εδώ έχει να κάνει με την ολοκληρωτική εμπλοκή μας σε μια δραστηριότητα που φέρνει ικανοποίηση.
Το νόημα (η ζωή με νόημα)
Σε αντίθεση με τις δύο παραπάνω προσεγγίσεις που μπορεί να είναι μοναχικές και, από υπαρξιακή σκοπιά, όχι και τόσο ουσιαστικές, η ζωή με νόημα συνδέεται με την αναζήτηση δραστηριοτήτων που έχουν σημασία και μας ξεπερνούν.
Πρόκειται για δραστηριότητες με τις οποίες καταπιανόμαστε για να βρούμε ένα νόημα στη ζωή και στη δράση μας. Αυτές μπορεί να αφορούν την οικογενειακή ζωή, την πνευματική αναζήτηση, την πολιτική στράτευση ή μια συλλογική ενέργεια, στην οποία εκφράζονται πανανθρώπινες ή υπέρτατες αξίες.
Από το βιβλίο των Patrick Amar και Silvia Andre με τίτλο «Νίκησε το στρες», Πεδίο
