Τι είναι, λοιπόν, αυτό που ονομάζεται χαρά και πώς μπορεί να σχετίζεται με τόσα άλλα συναισθήματα; Πώς γεφυρώνεται η χαρά με τον αφόρητο πόνο της γέννας και τελικά φέρνει δάκρυα χαράς, ή πώς το νευρικό γέλιο που ξεσπά μετά από ένα αστείο συνδέεται με ένα γαλήνιο χαμόγελο στο διαλογισμό;
Η χαρά μοιάζει να αγκαλιάζει μια μεγάλη γκάμα συναισθημάτων. Ο Πολ Έκμαν, ειδικός ερευνητής επί του θέματος και πολυαγαπημένος φίλος τους Δαλάι Λάμα, έχει καταγράψει μια μεγάλη γκάμα συναισθημάτων που σχετίζονται με τα χαρά:
τέρψη (των πέντε αισθήσεων)
διασκέδαση (από το πολύ γέλιο ως το ξεφάντωμα)
ευχαρίστηση (μια ηπιότερη μορφή ικανοποίησης)
ενθουσιασμός (εκδηλώνεται σε κάτι νέο ή σε μια πρόκληση)
ανακούφιση (ακολουθεί το φόβο, την αγωνία, ακόμα και την απόλαυση)
κατάπληξη (προκαλεί θαυμασμό ή μας αφήνει άναυδους)
έκσταση ή σάστισμα (όταν βγαίνουμε εκτός εαυτού)
αγαλλίαση (ακολουθεί κάτι δύσκολο ή μια τολμηρή πρόκληση)
μεγάλο καμάρι (για τα επιτεύγματα των παιδιών μας)
χαιρεκακία ή Schadenfreude (απόλαυση όταν ταλαιπωρούνται άλλοι)
ανάταση (ακολουθεί μια πράξη καλοσύνης, γενναιοδωρίας, συμπόνιας)
ευγνωμοσύνη (ακολουθεί ανυστερόβουλη ενέργεια με κάποιο αποδέκτη)
Ο βουδιστής ερευνητής και επιστήμονας Ματιέ Ρικάρ, στο βιβλίο του για την ευτυχία, έχει προσθέσει ακόμα τρεις γνωστές καταστάσεις χαράς:
ευφροσύνη (η αίσθηση για τη χαρά των άλλων, η βουδιστική μουντίτα)
χαροποίηση ή ευαρέστηση (είδος βαθιάς ικανοποίησης)
πνευματική ακτινοβολία (η ήρεμη χαρά που προκαλείται από καλοσύνη και φιλανθρωπία)
Η λίστα αυτή δείχνει την περιπλοκότητα και τη λεπτεπίλεπτη ευφυΐα των επιμέρους στοιχείων που διέπουν το βασίλειο της χαράς. Η χαρά εκτείνεται από την αγαλλίαση που νιώθουμε για την καλοτυχία των άλλων, τη βουδιστική μουντίτα, ως τη χαιρεκακία για τα δεινά των άλλων, αυτό που στα γερμανικά ονομάζεται Schadenfreude.
Ο Αρχιεπίσκοπος σαφέστατα δεν αναφερόταν στην απλή απόλαυση, αλλά στη χαρά της ανακούφισης και στο εκστατικό θαύμα της γέννησης. Η χαρά, φυσικά, αγκαλιάζει όλες αυτές τις εμπειρίες, όμως η διαρκής χαρά – η χαρά ως τρόπος ζωής- όπως αναφέρουν ο Αρχιεπίσκοπος και ο Δαλάι Λάμα, είναι πιο κοντά στη «χαροποίηση ή ευαρέστηση» και την «πνευματική ακτινοβολία», η οποία πηγάζει από την καλοσύνη και την αγαθότητα.
Ήξερα ότι αυτή η περιπλοκότητα της χαράς ήταν ο λόγος για τον οποίο είχαμε συγκεντρωθεί εκεί. Μια έρευνα που διενεργήθηκε από το Ινστιτούτο Νευροεπιστημών και Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Γλασκόβης προτείνει την ταξινόμηση των συναισθημάτων σε τέσσερα είδη, τρία από τα οποία έχουν αρνητικό χαρακτήρα: ο φόβος, ο θυμός και η λύπη. Το μόνο θετικό συναίσθημα είναι η χαρά ή η ευτυχία. Η αναζήτηση της χαράς δεν είναι άλλο από την αναζήτηση της ανθρώπινης ικανοποίησης.
Απόσπασμα από το βιβλίο των Δαλάι Λάμα, Ντέσμοντ Τούτου και Douglas Abrams «Το βιβλίο της χαράς», Πεδίο.
