Η επιθετικότητα περιλαμβάνει εκείνες τις μορφές της συμπεριφοράς, οι οποίες προκαλούν ζημιές, τραυματισμούς ή δυσάρεστες καταστάσεις σε αντικείμενα ή πρόσωπα του περιβάλλοντος. Συνήθως εμφανίζεται μετά από επεισόδιο ανυπακοής, όπου τα παιδιά αρνούνται να ανταποκριθούν σε συγκεκριμένες εντολές ή να ακολουθήσουν τους κανόνες του σπιτιού.
Για ποιο λόγο τα παιδιά γίνονται επιθετικά:
- Η συμπεριφορά του γονέα απέναντι στο παιδί επηρεάζει το βαθμό επιθετικότητάς του. Οι υπερβολικά αυστηροί γονείς οι οποίοι τιμωρούν συχνά το παιδί ανάλογα με τη δική τους συναισθηματική κατάσταση και δεν αφήνουν περιθώρια συναισθηματικής αντίδρασης και έκφρασης από μέρους του παιδιού, συχνά οδηγούν το παιδί στην εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς.
- Αλλά ισχύει και το αντίθετο του αυστηρού γονέα, δηλαδή οι υπερβολικά παραχωρητικοί γονείς που δεν θέτουν όρια και κανόνες στη συμπεριφορά του παιδιού μπορεί να το οδηγήσουν στην εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς.
- Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο γίνονται επιθετικά τα παιδιά είναι η μίμηση. Έτσι σε οικογένειες όπου επικρατούν γενικά επιθετικές συμπεριφορές, το παιδί έχει μεγάλες πιθανότητες να μιμηθεί κι αυτό με τη σειρά του την επιθετική συμπεριφορά.
- Οι αδιάφοροι γονείς που αγνοούν τελείως ή και απορρίπτουν το παιδί τους δημιουργούν συναισθήματα θυμού και ανασφάλειας στο παιδί, το οποίο εκδηλώνει αυτά τα συναισθήματα με επιθετική συμπεριφορά.
Μια μορφή επιθετικότητας είναι η παθητική, η οποία περιλαμβάνει όλες τις μορφές επιθετικότητας, αλλά χωρίς ενεργητικό τρόπο π.χ. βλέπουμε παιδιά να πέφτουν κάτω, να μη χτυπούν κανέναν. Ξαφνικά κυλιούνται στο πάτωμα την ώρα του μαθήματος, ξαπλώνουν πάνω στα θρανία κ.λ.π. Το συναίσθημα που κρύβεται πίσω από την επιθετικότητα είναι ο θυμός. Ο θυμός είναι δευτερογενές συναίσθημα δηλαδή κάποια άλλα συναισθήματα τον έχουν προκαλέσει. Αυτά συνήθως είναι ο φόβος και η απογοήτευση. Φόβος για αποτυχία, φόβος ότι το παιδί δεν το αποδέχονται όπως είναι. Φόβος ότι δεν αξίζει, φόβος ότι δεν θα τα καταφέρει. Το αποτέλεσμα της παθητικής επιθετικότητας είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση και τα συναισθήματα αναξιότητας που βιώνει το παιδί. Το παιδί γίνεται εσωστρεφές, αποσύρεται, δε συμμετέχει στο μάθημα και δεν επικοινωνεί με κανέναν. Τα υπόλοιπα παιδιά βλέποντας αυτήν τη συμπεριφορά αποφεύγουν να το κάνουν παρέα. Το παιδί εισπράττει την απομάκρυνση των συμμαθητών του ως επιβεβαίωση της αρχικής του πεποίθησης ότι δεν αξίζει. Σκέφτεται: «δε με κάνουν παρέα οι συμμαθητές μου γιατί δεν αξίζω». Έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος, ο κύκλος της αποτυχίας, της αναξιότητας που δυστυχώς επεκτείνεται πέρα από το σχολείο.
Πώς να βοηθήσετε το παιδί σας να γίνει λιγότερο επιθετικό:
– Δεχτείτε ότι η επιθετικότητα του παιδιού είναι μια φυσιολογική αντίδραση ιδιαίτερα όταν αυτό δεν έχει αναπτύξει ακόμη την ομιλία. Σκοπός είναι να μπορέσετε να την κρατήσετε σε κάποια όρια.
– Να γνωρίζετε ότι όταν το παιδί είναι θυμωμένο είναι ανώφελο να προσπαθείτε να το συνετίσετε. Πρέπει πρώτα να ηρεμήσει.
– Μιλήστε του ήρεμα και ζητήστε του να απομακρυνθεί από τον χώρο λέγοντάς του ότι δεν είστε υποχρεωμένοι να δεχτείτε ή να ανεχτείτε μια τέτοια συμπεριφορά.
– Αν δεν απομακρυνθεί μόνο του απομακρύνετέ το εσείς για λίγο από τον χώρο όπου υπάρχουν κι άλλοι ώστε να μην νιώθει ότι τραβάει την προσοχή τους.
– Μην το τιμωρείτε με το παραμικρό και κυρίως μην χρησιμοποιείτε την σωματική τιμωρία. Θα έχετε τα αντίθετα αποτελέσματα.
– Να είστε πάντα συνεπείς απέναντι σε αυτά που απαγορεύετε στο παιδί σας να κάνει.
– Αγνοείστε εντελώς την επιθετικότητά του και επαινέστε το μόνο όταν αυτό συνεργάζεται αρμονικά.
– Παίξτε μαζί του παιχνίδια που δίνουν έμφαση στην συνεργασία και όχι στον ανταγωνισμό.
Έχει μεγάλη σημασία να διδάξετε από νωρίς το κάθε παιδί ότι ακόμα κι αν αισθανθεί ότι αδικείται από κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας, η ανταπόδοση με φυσική ή λεκτική βία είναι απαράδεκτη, γιατί έτσι χάνεται το δίκιο του και γίνεται μέρος του προβλήματος. Συνεπώς η συμπεριφορά αυτή θα έχει συνέπειες. Προσέξτε όμως, οι συνέπειες πρέπει να είναι λογικές, δίκαιες, να έχουν συγκεκριμένη χρονική διάρκεια, να μη βασίζονται στην εκδικητικότητα και να έχουν ανακοινωθεί εκ των προτέρων στο παιδί.
Dr. Μαρίζα Χατζησταματίου, ψυχολόγος
